Phần 2: Chuyện về những chiếc lá bàng
Sân trại D - E của Nhà tù Hỏa Lò cứ đến tháng Muời Hai luôn đặc biệt bởi những chiếc lá bàng. Những chiếc lá của cây bàng nơi đây không biết từ lúc nào đã nhuộm mình thành đỏ ối, cả cây bàng trông như một ngọn đuốc khổng lồ, cứ thầm lặng cháy giữa trời đông Hà Nội. Mỗi ngày, ngọn đuốc ấy lại hao đi một ít sắc đỏ bởi những chiếc lá vừa rụng xuống.
Những chiếc lá vừa rời cành đã được những làn gió đưa đi khắp sân. Có những chiếc lá không theo gió, chỉ chao nhẹ đáp xuống rồi nằm thảnh thơi, tất cả đã làm nên một tấm thảm màu nâu đỏ, đẹp đến ngỡ ngàng.
Có một người cứ mê đắm với những chiếc lá bàng trong Nhà tù Hỏa Lò và đôi khi ngẩn người xuýt xoa không ngớt trước vẻ xao xác của mùa lá rụng. Bởi hơn ai hết, chị và những đồng nghiệp của mình rất hiểu ý nghĩa sâu xa của những chiếc lá bàng nơi đây: Búp bàng non là liều thuốc quý chữa bệnh; Lá bàng bánh tẻ hơ nóng lên dùng để chườm, bóp những chỗ đau; Những chiếc lá vàng, đỏ rụng xuống có thể trở thành trang giấy chép thơ của những người cách mạng… Và rồi trong chị chợt lóe lên những ý tưởng cho những sản phẩm được làm ra từ những “chi tiết” của cây bàng.
Giờ đây, với những chiếc lá mới chỉ vương chút nâu vàng, chị muốn được chép ra đó những vần thơ, những câu hát mà trước đây những cựu tù chính trị đã sáng tác và hát cho nhau nghe trong những ngày bị giam giữ tại Nhà tù Hỏa Lò. Những vần thơ như lời động viên, khích lệ tinh thần anh em tù nhân hãy “Vững tâm, bền chí” tin tưởng vào thắng lợi của Cách mạng Việt Nam.
Sản phẩm lưu niệm Bài thơ “Nhắn bạn”
của đồng chí Hoàng Văn Thụ được in trên lá bàng
Và còn hơn thế nữa, những bài thơ về tình yêu, tình bạn, tình thầy trò… những vần thơ “không bao giờ cũ” cũng được ghi lại trên những chiếc lá từ cây bàng trong di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, để trở thành những vật kỷ niệm giành tặng những người thân yêu.
Một số bài thơ trữ tình được in trên lá bàng
Một chiếc là bàng rơi sẽ được liên tưởng tới sự hữu hạn của đời sống con người. Chiếc lá bàng đã sống trọn vòng đời của nó trên cây với màu xanh mát mắt, làm nên bóng mát cho những trưa hè. Để rồi thu đến vương trên nó một màu vàng hanh hao. Và nó đã chọn cho mình một cái “kết đẹp”, với sắc đỏ rực lên, cháy đến tận cùng, khiến cho mùa đông thêm ấm áp lạ thường...
Những sản phẩm lưu niệm từ bàng đã tới tay du khách
để làm quà tặng những người thân yêu
Chính tại nơi đây - Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, những chiếc lá bàng xanh mướt, vàng óng và đỏ ối kia đã và đang được gìn giữ cẩn trọng như những báu vật của lớp người đi trước giành lại cho thế hệ hôm nay… Nó đã trở thành những sản phẩm lưu niệm giàu ý nghĩa, mang tính nhân văn sâu sắc và “Chỉ có ở Hỏa Lò”: Những bài thơ khắc trên chiếc lá bàng vàng óng; Hình ảnh Nhà tù Hỏa Lò in trên lá bàng; Cành hoa làm từ những chiếc lá bàng xanh…
Viết tới đây, tôi chợt nhớ tới những câu thơ của nhà thơ Huệ Khanh khi tới thăm di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò:
Hơn nửa thế kỷ sống trong Hỏa Lò
Thường ngày vẫn nảy lộc đơm hoa
Gốc rễ bám sâu vào lòng đất
Nắng - mưa - giông - bão… vẫn vượt qua!
…
Đất nước đang từng ngày đổi mới
Cây bàng vẫn đứng đó xanh tươi
Bao thế hệ bạn tù mỗi lần về thăm lại
Xúc động, nghẹn ngào thân thiết gọi: Bàng ơi!
Hà Nội, mùa lá bàng rơi
Nguyễn Thị Khánh Hồng - Phòng Trưng bày Tuyên truyền