“Không nên bỏ phí những năm tháng ở tù, phải luôn trau dồi chí khí cách mạng và kiến thức lý luận để chỉ nay mai thôi, một khi được tháo cũi sổ lồng, các cậu sẽ hoạt động thay mình…”, đó là lời căn dặn của đồng chí Hoàng Văn Thụ giành cho đồng đội của mình.
Vừa bước chân vào Nhà tù Hỏa Lò, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã mang đến một không khí phấn chấn cho anh em tù nhân. Đồng chí cho biết tình hình thế giới có nhiều biến chuyển thuận lợi. Liên Xô bắt đầu phản công phát xít Đức. Phe Đồng Minh có thể mở Mặt trận mới ở châu Á. Hội nghị Trung ương lần thứ VIII đã thành lập Mặt trận Việt Minh. Đội du kích Bắc Sơn giờ đây đã trở thành Cứu quốc quân, đang hăng hái phát triển lực lượng tiến lên chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa. Phong trào quần chúng phát triển hơn trước rất nhiều.
Khu xà lim tử hình - Nhà tù Hỏa Lò
Những ngày ở xà lim tử hình Nhà tù Hoả Lò, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã truyền lại những kinh nghiệm đấu tranh, những chính sách mới của Đảng, những lý luận và đạo đức cách mạng cho nhiều đồng chí khác. Đồng chí mở rộng cuộc tranh luận với các thủ lĩnh của đảng Đại Việt, giúp họ thấy chủ trương đúng đắn của Mặt trận dân tộc thống nhất chống Pháp - Nhật do Đảng Cộng sản Đông Dương lãnh đạo. Đồng chí còn tranh thủ cảm hoá giám ngục, lính gác, nhiều người tù rất kính phục đồng chí. Đồng chí nào có những suy nghĩ lệch lạc, đồng chí ân cần chỉ bảo, làm cho họ thấy rõ hơn âm mưu của đế quốc và sự tất thắng của cách mạng. Quà bánh ở bên ngoài gửi vào, đồng chí dành cho anh em phần nhiều và khuyên mọi người nên ăn để có sức chiến đấu. Đồng chí Trần Đăng Ninh kể lại nguyên văn lời anh Thụ: “Tôi ăn vào chỉ tốt cho mấy gốc cây”.
Đồng chí Hoàng Văn Thụ bị thực dân Pháp giải từ Nhà tù Hỏa Lò
ra pháp trường, ngày 24/5/1944
Sáng sớm ngày 24/5/1944, thực dân Pháp đưa đồng chí Hoàng Văn Thụ ra trường bắn. Đồng chí hiên ngang đi giữa hai hàng lính lê dương, cặp mắt ngời sáng trên khuôn mặt bình thản. Anh em tử tù xung quanh biết địch đưa đồng chí đi xử bắn, đau đớn, căm phẫn, những tiếng thét vang lên:
- Phản đối án tử hình!
- Tinh thần đồng chí Hoàng Văn Thụ bất tử!
Tất cả các buồng giam khác đều hô theo.
Đồng chí Hoàng Văn Thụ đáp lại:
- Việt Nam độc lập muôn năm!
- Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!
- Chào các anh ở lại!
Tại pháp trường, khi được hỏi: “Anh có muốn nói gì nữa không?”, đồng chí bình tĩnh trả lời: “Không nói gì nữa. Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi, những người mất nước và các ông, những kẻ cướp nước, sự hy sinh của những người như tôi là một sự dĩ nhiên. Chỉ biết rằng, cuối cùng chúng tôi sẽ thắng”.
Đồng chí không cho kẻ địch bịt mắt, hai loạt súng không át nổi tiếng đồng chí hô vang:
- Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!
- Việt Nam độc lập muôn năm!
Ngày hôm ấy, toàn thể tù nhân Nhà tù Hoả Lò tuyệt thực để tưởng nhớ đồng chí Hoàng Văn Thụ, một chiến sĩ cách mạng kiên trung, bất khuất, hiến dâng cả cuộc đời cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. (Còn tiếp)
Lại Thị Minh Thu, phòng Nghiên cứu Sưu tầm