Tháng 6/1930, ngay sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, Đảng bộ Hà Nội được thành lập, đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ được cử là Bí thư chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội; Là một trong những người con ưu tú của Thủ đô, đồng chí đã cống hiến cả tuổi thanh xuân cho cách mạng Việt Nam.
Đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ có quê ngoại ở huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh, quê hương của các đồng chí: Ngô Gia Tự, Nguyễn Văn Cừ, những chiến sĩ cách mạng kiên cường, những nhà lãnh đạo xuất sắc của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhưng Nguyễn Ngọc Vũ lại được sinh ra, lớn lên tại số nhà 300 phố Khâm Thiên, Hà Nội. Đồng chí còn được biết đến là cháu nội của ông Nguyễn Ngọc Kim, tức bá hộ Kim, người đã cho xây Tháp Rùa tại Hồ Gươm.
Tháp Rùa Hà Nội
Tháng 6/1929, Đông Dương Cộng sản Đảng thành lập, ngay sau đó, Thành bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Hà Nội được tổ chức. 25 hội viên thanh niên hăng hái nhất được kết nạp vào Đảng đợt đầu, trong đó có: Nguyễn Ngọc Vũ, Trần Quang Tặng, Nguyễn Văn Phúc, Đặng Xuân Khu... Nguyễn Ngọc Vũ được chỉ định làm uỷ viên Xứ uỷ Bắc kỳ kiêm uỷ viên Thành bộ Hà Nội.
Ngày 03/02/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Ngày 17/3/1930, Thành uỷ lâm thời Hà Nội được tổ chức, đồng chí Đỗ Ngọc Du làm Bí thư Lâm thời; Nguyễn Ngọc Vũ và Lều Thọ Nam được cử vào Ban Chấp hành Lâm thời Thành uỷ. Tháng 6/1930, Trung ương kiện toàn lại Thành uỷ Hà Nội và quyết định cử đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ làm Bí thư chính thức.
Ngôi nhà số 42, Phố Hàng Thiếc, Hà Nội
nơi Thành ủy Lâm thời Hà Nội thành lập tháng 3/1930
Việc thành lập Đảng bộ Hà Nội là một sự kiện lịch sử có ý nghĩa quan trọng đối với phong trào cách mạng của nhân dân Thủ đô; nó gắn bó chặt chẽ và là kết quả trực tiếp của phong trào yêu nước và phong trào đấu tranh của công nhân ở Hà Nội trong những năm sôi sục của cuộc vận động thành lập Đảng, biểu hiện sự lớn mạnh của phong trào cách mạng và đánh dấu thời kỳ đấu tranh mới của Hà Nội - thời kỳ có sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Cộng sản.
Vừa mới ra đời, Đảng bộ Hà Nội đã đứng trước những khó khăn bộn bề: ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929-1933) làm cho đời sống các tầng lớp nhân dân ngày càng đi xuống. Phong trào đấu tranh của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng lên mạnh làm cho địch tăng cường đàn áp dữ dội. Không khí khủng bố trắng bao trùm khắp cả nước đã tác động mạnh tới phong trào cách mạng và tổ chức Đảng Cộng sản ở Hà Nội.
Trước tình hình đó, để thực hiện chủ trương của Trung ương và Xứ uỷ Bắc kỳ về việc đẩy mạnh đấu tranh, củng cố phát triển tổ chức, chống khủng bố của kẻ thù và hưởng ứng phong trào Xô Viết - Nghệ Tĩnh, trên cương vị là Bí thư Thành uỷ, đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ đã cùng với các đồng chí lãnh đạo tập trung vào công tác vận động quần chúng công nhân, nông dân và các giới, chức trong thành phố. Ngoài việc lãnh đạo chung, đồng chí còn phụ trách công tác vận động nông dân và đặc trách công tác vận động quần chúng trong giới bồi bếp.
Nhà số 312 phố Khâm Thiên, Hà Nội, nơi thành lập
Đông Dương Cộng sản Đảng, tháng 6/1929
Ngôi nhà của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ ở 300 phố Khâm Thiên trở thành một trong những nơi làm việc của Thành uỷ, nơi in truyền đơn, tài liệu bí mật của Đảng bộ. Các cụ thân sinh của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ là những người yêu nước, giác ngộ cách mạng. Theo lời kể của đồng chí Nguyễn Tuấn Thức, người hoạt động cùng với đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ thì mỗi khi Nguyễn Ngọc Vũ làm việc, in tài liệu bí mật, bố mẹ anh thường trực tiếp canh gác, bảo vệ. Nguyễn Ngọc Vũ tính tình điềm đạm, chín chắn, tuy nhiên sức khoẻ yếu, đồng chí hay bị ho, cảm sốt… nhưng rất miệt mài, say sưa với công việc. Từ khi nhận trách nhiệm Bí thư Thành uỷ, đồng chí luôn làm việc với tinh thần không mệt mỏi, ngày đêm lo lắng gây dựng cơ sở, tổ chức phong trào.
(còn tiếp)
Nguyễn Khánh Hồng tổng hợp và biên soạn
* Tài liệu tham khảo: Đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ, Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Hà Nội, Kim Thanh.