Trong trận chiến đấu 12 ngày đêm trên bầu trời Hà Nội, hàng trăm máy bay Mỹ bị bắn rơi, nhiều phi công bị bắt đưa về các trại giam tại Hà Nội. Một trong số phi công từng tham chiến trong những ngày đó có Jack R.Trimble.
Trung úy Jack R.Trimble trước khi bị bắt
Trung úy Jack Trimble tham chiến tại Việt Nam vào tháng 3 năm 1972. Từ tháng 4 đến tháng 12 năm 1972, Jack Trimble đã tham gia 186 phi vụ ném bom, trong đó có 99 phi vụ tại miền Bắc Việt Nam. Ngày 27/12/1972, Thiếu tá Carl H. Jeffcoat - phi công chính và sĩ quan xạ thủ Jack Trimble, thành viên phi hành đoàn trên chiếc F4 E, thuộc phi đoàn 13 - Không đoàn 432 TFW đã bị phi công Trần Việt điều khiển máy bay Mig-21 bắn rơi xuống “thung lũng con ma” cách Hà Nội 35 dặm về phía Tây Bắc. Jack Trimble nhảy dù và bị bắt đưa về giam tại Trại giam Hỏa Lò, Hà Nội. Máy bay của Jack Trimble là chiếc cuối cùng của Mỹ bị lực lượng Không quân Việt Nam bắn rơi vào ban ngày trong chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không”.
Ngày 29 tháng 3 năm 1973, Jack Trimble được Chính phủ Việt Nam trao trả cho Chính phủ Hoa Kỳ theo tinh thần Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.
Thiếu tướng Trần Việt, nguyên Phó Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân,
phi công Trung đoàn Không quân 921, Sư đoàn 371
Theo lời kể của Thiếu tướng - Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, phi công Trần Việt: “Khi bay ra khỏi khu vực sân bay, tôi xuyên mây lên, thấy 2 chiếc F-4 ở cự ly khoảng 15km, đang bay bên phải. Lúc đó, thấy tình hình không có lợi, Sở chỉ huy đã cho thoát ly, nhưng tôi xin vào công kích, tôi vòng gấp vào, 2 chiếc F-4 cơ động đan chéo, do lúc đó cự ly còn xa nên nó cơ động đan chéo càng tốt cho mình, tôi chọn bám theo chiếc bay phía dưới. Đến cự ly 1.500m, khi điểm ngắm tốt, tôi ấn nút, thấy chiếc F-4 bốc cháy và gãy đôi”.
Phi công Jack Trimble tại sân bay sau khi được trao trả, năm 1973
Sau khi chiến tranh kết thúc, Jack Trimble mong muốn được trở lại Việt Nam để tìm gặp lại người phi công đã bắn rơi chiếc F-4E của mình. Lần đầu tiên ông trở lại vào đúng dịp kỷ niệm 40 năm ngày chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, Trung tá Jack Trimble đã tìm gặp được Thiếu tướng Trần Việt, người phi công Việt Nam từng đối đầu trong trận không chiến ngày 27/12/1972. Với nhiều cảm xúc, ông không quên gửi lời cảm ơn của mẹ ông tới phi công Trần Việt, khi bà nói rằng: “Bà cám ơn phi công Việt Nam đã bắn rơi, nhưng không giết chết con trai bà”.
Chuyên đề “Tìm lại ký ức” đã giới thiệu tới công chúng nhiều hình ảnh, tài liệu về phi công Mỹ từng bị giam tại Trại giam Hỏa Lò, trong đó có Jack Trimble. Đó cũng là một trong số những câu chuyện của những người trở về từ sau cuộc chiến. Nhiều năm sau khi kết thúc chiến tranh, những cựu binh Mỹ đã quay trở lại Việt Nam, trở lại với những dấu ấn trong cuộc đời binh nghiệp của mình, được gặp gỡ những người đã từng “đối đầu” trong cuộc chiến, và cũng tại đây, họ được đã được trải lòng, được nói hết những suy nghĩ của mình về cuộc chiến tranh Việt Nam mà họ từng tham gia. Một lần nữa, chính họ sẽ cảm nhận được tình cảm mà những người dân Việt Nam đã và đang dành cho họ.
Dương Thanh Hùng - Phòng Nghiên cứu, Sưu tầm
Tài liệu tham khảo: Những trận không chiến trên bầu trời Việt Nam (1965-1975) nhìn từ hai phía, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2014.