Bức ảnh nổi tiếng “Quân và dân Hà Nội cứu Thiếu tá Hải quân John Sidney McCain khi nhẩy dù, rơi xuống hồ Trúc Bạch (Hà Nội), ngày 26/10/1967” được để trang trọng tại văn phòng của Thượng nghị sỹ John Sidney McCain và cũng được trưng bày tại Di tích Nhà tù Hỏa Lò. Đằng sau bức ảnh chứa đựng câu chuyện mà chưa nhiều người biết tới.Ngày 26/10/1967, khi ném bom Nhà máy điện Yên Phụ (Hà Nội), máy bay oanh kích A-4E Skyhawk của Thiếu tá Hải quân John Sidney McCain bị lực lượng phòng không Việt Nam bắn rơi. Trong lúc nhảy dù, John S. McCain bị mắc kẹt và rơi xuống hồ Trúc Bạch. Trên mình mang đầy thương tích, John S. McCain rất hoảng loạn, đang trong lúc chới với và chìm dần thì ông Mai Văn Ổn đã nhanh chóng lấy một chiếc bè tre, lập tức nhảy xuống hồ để cứu người. Thấy vậy, những người hàng xóm xung quanh cũng nhảy theo để trợ giúp cho ông. Sau nhiều nỗ lực, cuối cùng Thiếu tá Hải quân John S. McCain được kéo lên bờ.
Thượng nghị sỹ John S. McCain, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện
Hoa Kỳ chia sẻ với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về những kỷ vật liên quan đến chiến tranh Việt Nam, ngày 8/7/2017 (ảnh: AP)
Khi lên bờ, John S. McCain lại đối mặt với nguy cơ bị những người dân đang bừng bừng căm hờn trút giận lên kẻ đã mang bom đạn dội xuống đầu họ. Rất may, ông Mai Văn Ổn đã kịp khuyên nhủ, ngăn cản cơn thịnh nộ của đám đông. Sau đó John S. McCain được đưa tới một trạm y tế ở gần đó để sơ cứu và tiếp tục chuyển đến Viện Quân y 108. Khi những vết thương đã khỏi hẳn, viên Thiếu tá được đưa về “Khách sạn Hilton Hà Nội” (Trại giam Hỏa Lò).Thời gian sau đó, rất nhiều người tự nhận mình cứu John S. McCain. Dành nhiều tình cảm cho đất nước hình chữ S, ông Chuck Searcy, Phó Chủ tịch Hội Cựu Chiến binh Mỹ vì hòa bình Chi nhánh 160 ở Việt Nam (VFP) đã đi tìm hiểu sự việc từ những người dân sống xung quanh hồ Trúc Bạch, quyết tâm tìm ra sự thật. Chuck Searcy nguyên là sỹ quan tình báo ở chiến trường miền Nam năm 1967 - 1968. Năm 1995, ông chính thức sang Việt Nam làm việc cho các dự án của cựu chiến binh Mỹ trong đó có tổ chức Cựu chiến binh vì hòa bình (Veterans For Peace). Buổi giao lưu giữa ông Chuch Searcy, Phó Chủ tịch Hội Cựu Chiến binh Mỹ vì hòa bình
và đoàn du khách Mỹ tại Di tích Nhà tù Hỏa Lò, ngày 8/11/2017
Năm 1995, John S. McCain lúc này đã là Thượng nghị sỹ có nhiều hoạt động thúc đẩy bình thường hóa mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Khi gặp John S. McCain tại buổi họp mặt các cựu quân nhân ở Washington, Chuck Searcy đã kể câu chuyện của ông Mai Văn Ổn và khẳng định điều đó là sự thực. Vị Thượng nghị sỹ cũng hứa gặp ông Ổn vào một thời điểm thích hợp. Năm 1996, khi có chuyến thăm Hà Nội, giữ đúng lời hứa, John S. McCain đã sắp xếp cuộc gặp với ông Chuck Searcy và ông Mai Văn Ổn. Cuộc gặp sau gần ba thập kỷ đã diễn ra trong sự vui mừng, xúc động giữa một bên là người dân Việt Nam nhỏ bé với hành động anh hùng và một bên là Thượng nghị sỹ từng tham chiến ở Việt Nam. Lắng nghe ông Ổn kể lại câu chuyện diễn ra vào ngày 26/10/1967 tại hồ Trúc Bạch, John S. McCain đã gật đầu và nói rằng: "Cảm ơn ông rất nhiều", đồng thời tặng ông Ổn một chiếc móc chìa khóa - vật lưu niệm của Thượng viện.
Sự vui mừng, xúc động của ông Mai Văn Ổn và Thượng nghị sỹ
John S. McCain khi gặp lại nhau sau gần ba thập kỷ tại Hà Nội, năm 1996
Hành động cứu Thiếu tá Hải quân John S.McCain ở hồ Trúc Bạch ngày 26/10/1967 của ông Mai Văn Ổn cùng nhiều người dân khác chính là minh chứng cho truyền thống nhân văn cao đẹp của dân tộc Việt Nam. Mỗi khi có chuyến công tác tại Hà Nội, Thượng nghị sỹ John S. McCain còn trở lại thăm “Khách sạn Hilton” - nơi ông đã từng sống ở đây hơn 5 năm. Khoảnh khắc khi nhẩy dù, bị rơi xuống hồ Trúc Bạch lại hiện hữu khi ông nhìn bức ảnh năm xưa.
Thượng nghị sỹ John S.McCain giới thiệu cho các thành viên của Ủy ban Quân vụ Thượng viện Hoa Kỳ
về bức ảnh ông được cứu ở hồ Trúc Bạch trong lần cuối cùng trở lại thăm Di tích Nhà tù Hỏa Lò, ngày 31/5/2017
Nguyễn Thị Sâm, phòng Nghiên cứu Sưu tầm